Obowiązujący w kraju stan epidemii pogłębił problemy systemu opieki zdrowotnej. Wzrosły nie tylko ryzyka sanitarne, ale również zagrożenia prawne związane z wykonywaniem zawodu lekarza. Najlepszą ochroną na wypadek problemów prawnych oraz roszczeń finansowych związanych z wykonywaniem zawodu jest odpowiednia polisa ubezpieczeniowa. Powinni o nią zadbać także lekarze nie prowadzący działalności gospodarczej. Poniżej przedstawiono szereg argumentów mogących pomóc lekarzowi w podjęciu decyzji dotyczącej posiadania odpowiedniego ubezpieczenia OC oraz ubezpieczenia ochrony prawnej.

1. Jakie ubezpieczenie powinien posiadać lekarz pracujący na etacie?

Lekarz pracujący na etacie i nie prowadzący działalności gospodarczej nie musi posiadać polisy ubezpieczenia OC obowiązkowego. Nie oznacza to jednak, że nie ponosi odpowiedzialności odszkodowawczej. Jeśli skutkiem jego działania (zaniechania) jest szkoda pacjenta, odpowiedzialność odszkodowawczą w pierwszym rzędzie ponosi podmiot zatrudniający medyka. Jeżeli w procesie likwidacji szkody okaże się, że lekarz „etatowiec” jest sprawcą szkody i ponosi za nią winę (nieumyślną), pracodawca po naprawieniu szkody może zwrócić się do niego z roszczeniem regresowym.

2. Jaki jest zakres roszczenia regresowego wobec lekarza na etacie?

Zgodnie z przepisami kodeksu pracy, pracownik jest odpowiedzialny majątkowo za szkody wyrządzone pracodawcy. Szkodą pracodawcy w tzw. procesie medycznym są wypłacone pacjentowi sumy odszkodowania, zadośćuczynienia oraz renty. Pracownik  może zostać obciążony do pełnej wysokości szkody, jednak nie więcej niż do kwoty 3-krotnośći miesięcznego wynagrodzenia z chwili wyrządzenia szkody. To właśnie te należności obciążające lekarza-etatowca może pokryć OC dobrowolne.

3. Dlaczego roszczeń regresowych wobec lekarzy będzie coraz więcej?

Należy pamiętać, że finansowe obciążenie lekarza wynikające z omówionego wyżej tzw. regresu, w praktyce występuje coraz częściej. Wynika to w głównej mierze z przepisów wiążących kierownictwo placówek medycznych. Jest ono zobligowane do dbałości o interes finansowy placówki. Jeśli więc przepisy prawa dopuszczają możliwość majątkowego obciążenia lekarza-etatowca za spowodowane szkody, nieskorzystanie z tego prawa przez kierownictwa placówki mogło by się wiązać z zarzutem działania na niekorzyść podmiotu leczniczego.

4. Czy stan epidemii zdejmuje z lekarza odpowiedzialność za skutki błędów?

Nie, żadne przepisy nie zdejmują z lekarza odpowiedzialności. Co więcej, jest wysoce prawdopodobne, że stan epidemii i związane z nim problemy w zakresie funkcjonowania podmiotów leczniczych pogłębiają ryzyko popełnienia błędu, którego skutkiem może być odpowiedzialność materialna lekarza. To lekarz, a nie kierownictwo placówki, jest na pierwszej „linii frontu”. To lekarz – przedstawiciel samodzielnego zawodu medycznego – ponosi główną odpowiedzialność za cały proces diagnostyczno-terapeutyczny. Niestety może się okazać, że dzisiejsi bohaterowie niosący pomoc pacjentom, po ustaniu epidemii będą obciążani skutkami błędów organizacyjnych sytemu ochrony zdrowia. Polisa OC dobrowolnego pozwala lekarzowi pokryć skutki finansowe takich sytuacji.

5. Czy ograniczenia w zakresie przyjmowania pacjentów w czasie epidemii nie uzasadniają rezygnacji z OC dobrowolnego ?

Ochrona ubezpieczeniowa stanowiąca tarczę lekarza przed roszczeniami finansowymi powinna być szczelna. Oznacza to m.in. ciągłość ubezpieczenia, także w sytuacjach mniejszej liczby udzielanych świadczeń. Nawet, jeśli główna aktywność lekarza w trakcie epidemii związana jest z udzielaniem teleporad, względy bezpieczeństwa przemawiają za kontynuacją ochrony ubezpieczeniowej. Jeśli do popełnienia błędu dojdzie w okresie przerwy ubezpieczeniowej, skutki finansowe może ponieść lekarz.

6. Na roszczenia pacjentów dopiero przyjdzie czas.

Należy pamiętać, że pacjent ma stosunkowo długi okres czasu na wystąpienie z roszczeniem związanym z błędem medycznym. Roszczenia pacjenta przedawniają się dopiero z upływem 3 lat od mementu w którym pacjent dowiedział się o szkodzie i osobie za nią odpowiedzialnej. W przypadku pacjentów małoletnich przedawnienie roszczeń nie może nastąpić wcześniej niż 2 lata od uzyskania pełnoletniości. Szczególnie w czasie epidemii należy liczyć się z tym, że roszczenia pacjentów pojawią się w czasie dosyć odległym od momentu udzielenia świadczenia medycznego. Kluczową sprawą dla skuteczności ochrony ubezpieczeniowej jest nie moment wystąpienia przez pacjenta z roszczeniem, ale właśnie czas w którym świadczenie było udzielone. Lekarz skorzysta z ochrony ubezpieczeniowej jeżeli posiadał polisę OC w momencie udzielania świadczenia, z którego skutkami pacjent wiąże swoje żądania finansowe.

7. Jakie jeszcze ubezpieczenie może pomóc lekarzowi w czasie (i po) epidemii?

Doskonałym przykładem ubezpieczenia podnoszącego bezpieczeństwo prawno-finansowe lekarzy w czasie epidemii jest polisa ochrony prawnej. Jej istotą jest zapewnienie medykom szybkiego i szerokiego dostępu do profesjonalnej pomocy prawnej udzielanej przez adwokatów i radców prawnych. Koszty wynagrodzenia prawnika pokrywa TU INTER POLSKA SA.

8. Dynamicznie zmieniające się przepisy – bez prawnika ani rusz.

Otoczka prawna towarzysząca wykonywania zawodu lekarza jest niezwykle szeroka i od lat rodzi szereg problemów w środowisku medycznym. W czasie epidemii radykalnie wzrosła liczba przepisów bezpośrednio wpływających na wykonywanie zawodów medycznych. Co kilka dni publikowane są nowe regulacje prawne. Niestety, szczególnie dziś aktualizuje się stara rzymska reguła – nieznajomość prawa szkodzi.

9. Przykłady nowych rozwiązań prawnych ingerujących w zasady wykonywania zawodu lekarza.

Już w pierwszych dniach obowiązywania stanu epidemii wydano szereg przepisów zmieniających reguły wykonywania zawodu lekarza. Do najbardziej dolegliwych należy m.in. obowiązek pracy przy zwalczaniu epidemii, nakładany decyzją wojewody bez konieczności uzyskania zgody lekarza. Radykalnie zmieniono przepisy dotyczące reżimu sanitarnego w placówce, wprowadzone daleko idące ograniczenia planowych przyjęć pacjentów, na personel medyczny nałożono nowe obowiązki w zakresie raportowania o zakażeniach.

10. W odpowiedzi na jakie pytania może pomóc lekarzowi prawnik w ramach ubezpieczenia ochrony prawnej?

Dynamicznie zmieniające się przepisy rodzą po stronie medyków (zarówno prowadzących działalności gospodarcze jak i pracujących na etacie) wiele pytań. Profesjonalni prawnicy, w ramach ubezpieczenia ochrony prawnej pomogą w odpowiedzi na wiele z nich. Lekarz posiadający ubezpieczenie może liczyć na pisemną opinię prawną, wideo-konsultację z prawnikiem, czy w końcu reprezentację przez prawnika w sporze prawnym przed sądem lub innym organem państwa.

Przykłady dylematów prawnych medyków związanych z epidemią:

• Jak zaskarżyć decyzję o nakazie pracy przy zwalczaniu epidemii?
• Czy jeżeli zaskarżyłem decyzję o nakazie pracy muszę stawić się w nowym miejscu zatrudnienia ?
• Jakie wynagrodzenie przysługuje w związku z nakazem pracy?
• Czy mogę powstrzymać się od udzielania świadczeń jeżeli w miejscu pracy nie mam właściwych środków ochrony?
• Czy informowanie Sanepidu o podejrzeniu zakażenia nie narusza tajemnicy zawodowej?
• Kto w czasie epidemii stwierdza zgon pacjenta w domu?
• Czy prowadząc praktykę stomatologiczną mogę obciążyć pacjenta kosztem dodatkowych środków ochrony?
• Jak uzyskać dostęp do systemu wideoprad?
• Jakie jest ryzyko odpowiedzialności z tytułu roszczenia pacjenta dotyczącego zakażenia wirusem SARS -CoV-2?
• Czy w ramach teleporady mogę wystawić pacjentowi zaświadczenie o przeciwwskazaniach do noszenia maseczki?
• Jak w ramach kontraktu medycznego rozliczyć z NFZ-em przerwę w udzielaniu świadczeń?
• Czy i na jakich zasadach jako przedsiębiorca mogę skorzystać z tarczy antykryzysowej?

11. Ubezpieczenie ochrony prawnej jako dobre narzędzie w sporach lekarza z pacjentem, pracodawcą, organami państwa.

Od wielu lat obserwujemy wyraźną tendencję do coraz częstszego korzystania przez pacjentów prowadzących spory prawne z lekarzami z pomocy profesjonalnych prawników. Coraz więcej tzw. kancelarii odszkodowawczych prowadzi szeroki marketing własnych usług i bezpośrednio dociera do niezadowolonych pacjentów. Również pracodawcy, nakładający na lekarzy nowe obowiązki, korzystają na co dzień z usług radców prawnych i adwokatów. Co oczywista ze specjalistów prawnych korzystają także urzędy i agendy państwowe mające szerokie kompetencje władcze wobec lekarzy. Trudno sobie wyobrazić aby w sporach prawnych z tak dużym kręgiem podmiotów lekarz występował sam, bez pomocy prawnika. Ubezpieczenie ochrony prawnej nie tylko zapewnia dostęp do wielu doświadczonych radców prawnych i adwokatów, ale co znacznie ważniejsze, pokrywa koszty ich usług.

Paweł Strzelec, radca prawny